Działania łagodzące i monitoringowe

Przedsięwzięcia wchodzące w skład wszystkich trzech Komponentów PODPOW należą do różnego rodzaju inwestycji hydrotechnicznych związanych z budową nowych i poprawą istniejących systemów ochrony przed powodzią w obrębie górnej części dorzecza Odry – w Kotlinie Kłodzkiej (Komponent 2), środkowej i dolnej części dorzecza Odry (Komponent 1) oraz górnej części dorzecza Wisły (Komponent 3).

W związku z tym wszystkie planowane do realizacji działania odznaczają się zbliżoną charakterystyką w kontekście potencjalnych oddziaływań na środowisko wynikających z cech obszarów realizacji przedsięwzięć. Zostały one opisane w Ramowym Planie Zarządzania Środowiskiem i Sprawami Społecznymi (ESMF) z dnia 1 kwietnia 2105 r. Końcowy dokument dostępny jest na stronach internetowych Banku Światowego i Biura Koordynacji Projektu. Wszystkie inwestycje zlokalizowane będą w obrębie dolin rzecznych obejmując strefą realizacji i oddziaływania poszczególne elementy środowiska w tych obszarach – najczęściej koryta rzek i w różnym zakresie tereny powiązane z nim funkcjonalnie bądź przestrzennie.

Analizując cechy poszczególnych przedsięwzięć, wyróżniono następujące rodzaje działań, które będę realizowane w ramach poszczególnych przedsięwzięć wchodzących w skład Komponentów:

1. Modernizacja zbiorników retencyjnych (zapory czołowe, zapory boczne, urządzenia upustowo-przelewowe),
2. Zmiana sposobu gospodarowania wodą na zbiorniku retencyjnym,
3. Budowa i modernizacja wałów/bulwarów,
4. Budowa polderów,
5. Prace regulacyjne i utrzymaniowe w korytach i międzywalach naturalnych części wód, sztucznych lub silnie zmienionych części wód oraz rowach melioracyjnych,
6. Modernizacja przepompowni,
7. Przebudowa mostów,
8. Rozbiórka budowli,
9. Rozbiórka i przebudowa kolidujących elementów infrastruktury (np. odcinki sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, drogi i in.),
10. Budowa i modernizacja elementów infrastruktury związanych z funkcjonowaniem żeglugi (ostrogi, infrastruktura postojowo-cumownicza oraz oznakowanie szlaku żeglugowego),
11. Odbudowa i modernizacja budowli hydrotechnicznych (wrót samoczynnych, śluz i przepustów, jazów, stopni regulacyjnych).

Oddziaływania na środowisko generowane przez poszczególne rodzaje działań są zbliżone do siebie, co do sposobu i mechanizmów oddziaływania w ramach każdego z komponentów i zostały opisane w ESMF. Jednak w zależności od ich skali i lokalizacji mogą one różnić się, jeśli chodzi o ich istotność i prawdopodobieństwo wystąpienia. Na podstawie dostępnych, na obecnym etapie realizacji Projektu, dokumentacji oraz opierając się na wyróżnionych rodzajach działań, przeprowadzono dla każdego z Komponentów Projektu ramową ocenę oddziaływania na środowisko. Zaproponowano jednocześnie w Ramowym Planie Zarządzania Środowiskiem i Sprawami Społecznymi adekwatne środki minimalizujące i kompensujące negatywne oddziaływania oraz sposoby prowadzenia monitoringu środowiskowego w ramach każdego z Komponentów.

Dla poszczególnych zadań i działań inwestycyjnych, w trakcie przygotowania inwestycji do realizacji, są opracowywane również Plany Zarządzania Środowiskiem (PZŚ). Przy ich opracowaniu dla każdego z kontraktów na roboty, stosowane są zasady opisane w ESMF i przepisy polskiego prawa. Zatwierdzony i ogłoszony PZŚ staje się integralną częścią materiałów przetargowych (BD) i następnie Kontraktu na roboty.

Celem działań łagodzących jest przede wszystkim ochrona m.in. zasobów przyrody ożywionej, zdrowia i bezpieczeństwa ludzi, powierzchni ziemi, wód i gleb oraz jakości powietrza. Działania łagodzące różnią się w zależności od planowanej inwestycji, niemniej jednak zalicza się do nich między innymi takie obowiązki, jak:

1. ograniczanie do niezbędnego minimum zajęć terenów oraz przekształcania powierzchni ziemi podczas wszelkiego typu prac, 
2. zapewnienie jak najmniej uciążliwych, oraz bezpiecznych dla mieszkańców, warunków dojazdu na teren budowy, 
3. zachowanie walorów przyrodniczych poza miejscami niezbędnymi do zajęcia na potrzeby realizacji inwestycji, 
4. zapobieganie wkraczaniu zwierząt w obszary robót,
5. wykonanie jednorazowej inwentaryzacji przyrodniczej,
6. ograniczenie przypadkowej śmiertelności zwierząt poprzez zabezpieczenie studzienek, wykopów, kolektorów, stawianie płotków herpetologicznych lub przenoszenie gatunków objętych ochroną poza obszary robót,
7. oznakowanie granic siedlisk przyrodniczych,
8. wskazanie warunków i dopuszczalnych terminów wycinki drzew i krzewów,
9. opracowanie Planu gospodarowania odpadami,
10. ograniczenie emisji spalin z maszyn i pojazdów,
11. zapewnienie nadzoru archeologicznego,
12. oraz zapewnienie nadzoru przyrodniczego w trakcie realizacji robót, w skład takiego zespołu przyrodników mogą wchodzić tacy eksperci jak: fitosocjolog, ichtiolog, herpetolog, entomolog, chiropterolog, ornitolog i teriolog.

Dla zapewnienia ww. standardów na realizowanych w ramach PODPOW inwestycjach prowadzony jest monitoring w okresie prowadzenia robót oraz monitoring przyrodniczy środowiska już w okresie eksploatacji urządzeń wodnych. Monitoring może polegać dla przykładu na prowadzeniu przez wskazany okres badań związanych z migracją ryb na wybranych odcinkach cieków. Może to być monitoring wizualny, dokumentacja fotograficzna, odłów ryb lub inne specjalistyczne metody określone w metodyce realizacji danego kontraktu.