Zabytki infrastruktury hydrotechnicznej

Kolejowy most zwodzony nad Regalicą z 1877 roku

Kolejowy most zwodzony nad Regalicą jest jedynym czynnym obecnie obiektem tego typu w Polsce i jedynym z napędem mechanicznym w Europie. W Niemczech znajdują dwa podobne obiekty, ale są podnoszone za pomocą hydrauliki².  Most został zbudowany w 1877 r. wraz z linią kolejową nr 273 na trasie Wrocław – Szczecin. Można go podziwiać po wyjechaniu ze stacji Szczecin Port Centralny przed wjazdem na stację Szczecin Podjuchy. W 1945 r. obiekt został wysadzony w powietrze przez wycofujących się Niemców, jego rekonstrukcja zakończyła się w 1949 r. Dzisiaj most składa się z 5 przęseł, jego całkowita długość wynosi ok. 262 m, a przęsło zwodzone mierzy ok. 17,5 m. Jest wpisany do rejestru zabytków jako zabytek nieruchomy.

Warto wiedzieć, że most był głównym tematem krótkometrażowego filmu „Most” nominowanego do Oscara w 2004 w kategorii Najlepszy krótkometrażowy film aktorski roku 2003.

W ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły (POPDOW) zaplanowano budowę nowego mostu kolejowego w km 733,7 rzeki Regalicy wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Zabytkowy most nad Regalicą zostanie zastąpiony przez nowy obiekt. Trzy przęsła i podpory istniejącego obiektu zostaną zdemontowane. Powstanie nowa, wzmocniona konstrukcja, a dodatkowo zostanie zbudowany nowy tor z o długości 300 m z siecią trakcyjną. Ze względu na wartość zabytkową obiektu zostanie zachowane 17-metrowe przęsło zwodzone, które jest wpisane do rejestru zabytków.

Inwestycja pn. „Zadanie 1B.5 ‒ Przebudowa mostów w celu zapewnienia minimalnego prześwitu” jest realizowana przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie PGW Wody Polskie. Koszt inwestycji wyniesie około 328 mln zł.

Most drogowy w Krośnie Odrzańskim z 1905 roku

Ponad 100-letni most drogowy w Krośnie Odrzańskim położony jest nad rzeką Odrą, na drodze Zielona Góra – Słubice, która przebiega przez centrum Krosna Odrzańskiego. Przeznaczony jest do ruchu kołowego i pieszego. Został zbudowany w latach 1904/1905. Jego stalowa konstrukcja została wykonana w Fabryce Budowy Mostów, Konstrukcji Stalowych i Wagonów Beuchelt & Co w Zielonej Górze.

Stalowa konstrukcja mostu o wadze 580 ton została ozdobiona po obu stronach brandenburskimi orłami oraz historyzującymi lampami. W 1936 r. wzmocniono konstrukcję mostu oraz poszerzono jezdnię. Na skutek działań wojennych w 1945 r. most został uszkodzony w części środkowej. Odbudowano go w 1948 r. zgodnie z pierwotną formą. W roku 1953 przeprowadzono modernizację, obejmującą przede wszystkim wzmocnienie konstrukcji. Drewnianą kostkę jezdni pokryto dywanikiem bitumicznym, w 1960 r. zastąpionym asfaltem³.

Dzisiaj budowla stanowi zabytek objęty ochroną konserwatorską. Tego rodzaju ochroną objęty jest także układ przestrzenny miasta Krosno Odrzańskie z połowy XIII wieku. 

Konstrukcję nośną mostu stanowią dwie stalowe belki kratownicowe, nitowane, trójprzęsłowe. Most wsparty jest na czterech podporach masywnych: dwóch przyczółkach i dwóch filarach, umieszczonych w nurcie rzeki. Długość mostu wynosi ok. 164 m, natomiast przęsła skrajne wspornikowe, o wysięgu wspornika 15,51 m, posiadają długości 62,52 m (wymiary w osiach prętów dźwigara kratowego). Przęsło zawieszone o rozpiętości 38,50 m zostało w całości odtworzone po zniszczeniach wojennych. 

W ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły (POPDOW) zaplanowano modernizację oraz przebudowę mostu, która obejmie m. in. podniesienie istniejącej konstrukcji nośnej obiektu oraz nadbudowanie istniejących podpór obiektu mostowego. Zadanie obejmuje także lokalną rozbudowę i dostosowanie infrastruktury drogowej do przebudowywanego mostu drogowego. Przebudowa ma na celu zapewnienie minimalnego prześwitu pod obiektem i umożliwienia skutecznego prowadzenia akcji lodołamania na Odrze oraz dostosowanie istniejącej przeprawy w możliwych aspektach⁴ do warunków stawianych przez Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie. Minimalny wymagany prześwit pod obiektem, ponad Najwyższą Wodę Żeglowną (WWŻ), wynosi 5,25 m i musi być zachowany na całej szerokości toru wodnego. 

Inwestycja pn. „Kontrakt na roboty 1B.1/1 (b):Przebudowa mostu drogowego w Krośnie Odrzańskim wraz z drogami dojazdowymi” jest realizowana przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławu PGW Wody Polskie. Most ma być gotowy w 2023 r. Podniesiony zostanie na wysokość 5,2 metra. Wykonawcą jest firma Strabag. Koszt inwestycji wyniesie około 72 mln zł.