Wyniki analiz w zakresie ryzyka powodziowego i zagrożenia suszą na obszarze Górnej Wisły oraz propozycje rozwiązań zdiagnozowanych problemów zaprezentowano 14 maja podczas konferencji programu „Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość”. W wydarzeniu, które odbyło się w Sandomierzu, mieście dotkniętym powodzią w 2010 roku i kluczowym dla realizacji obecnego projektu, uczestniczył Prof. dr hab. inż. Janusz Zaleski.
Nowy program formalnie znany jest jako „Program działań retencyjnych stanowiący element zarządzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Górnej Zachodniej Wisły i Górnej Wschodniej Wisły między Krakowem a Zawichostem”. Ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców rejonu Wisły ze szczególnym uwzględnieniem Wisły Sandomierskiej przed ryzykiem powodzi przy zachowaniu najwyższych standardów ekologicznych, nie tylko w infrastrukturze hydrotechnicznej ale także wokół niej. Od początku opracowywany jest w ścisłej współpracy PGW Wody Polskie z ekspertami z dziedziny technicznych i nietechnicznych rozwiązań hydrologicznych i ochrony środowiska oraz przedstawicielami lokalnych społeczności, w tym władz gmin położonych na zagrożonych terenach.
Zarówno w inaugurującej projekt krakowskiej konferencji, jak i w obecnej, uczestniczyli także interesariusze z organizacji pozarządowych, którym bliska jest tematyka zielono-niebieskiej hydrologii.
Gwałtowne powodzie dramatycznym efektem ocieplającego się klimatu
Z całego świata w zasadzie nieprzerwanie napływają informacje nt. błyskawicznych powodzi o skali niespotykanej odkąd to zjawisko jest rejestrowane i badane. Tylko w ostatnich tygodniach z kataklizmem o tropikalnej charakterystyce mierzył się m.in. Dubaj, w którym w ciągu 12 godzin spadło tyle deszczu, ile zwykle spada w ciągu roku. Ostanie dni to tragiczne relacje z południa Brazylii. Powodzie wywołane największymi od 80 lat ulewnymi deszczami dotknęły stan Rio Grande do Sul ze stolicą w Porto Alegre. Ponad 300 osób zginęło w powodziach i osunięciach ziemi w Afganistanie. Zjawisko tropikalnych deszczy znane jest nauce od dawna, ale i gwałtowność i skłonność do występowania w rejonach świata, gdzie dotychczas nie występowały, to skutek gwałtownych zmian klimatu. Niestety, nie ominęło to Europy, w tym naszego kraju. Poza lokalnymi powodziami i podtopieniami występującymi kilka razy w roku, w 1997 i 2010 r. mieliśmy także w Polsce powodzie o niespotykanej skali.
Czas na działania przeciwpowodziowe na Górnej Wiśle
– Rzadko zwraca się uwagę na to, że powódź to nie tylko potężny żywioł. Musimy zdawać sobie sprawę, że jest to wieloaspektowe zjawisko wpływające na nasze życie, począwszy od gospodarki po poczucie bezpieczeństwa ludzi mieszkających na zagrożonych terenach. Liczone w dziesiątkach miliardów złotych straty spowodowane przez dwie największe powodzie z przełomu wieków zmuszają do podjęcia adekwatnych środków zaradczych dla zminimalizowania podobnych zagrożeń – powiedział wiceminister Przemysław Koperski. – W dużej mierze, poprzez spektakularne inwestycje hydrologiczne w postaci zbiornika Racibórz Dolny, gruntownej przebudowy tzw. wrocławskiego węzła wodnego oraz wielu przedsięwzięć nietechnicznych uporaliśmy się z tym wyzwaniem w dorzeczu Odry. Kolej na równie skuteczne rozwiązania w górnym odcinku Wisły. Po realizacji w 2021r. „Programu działań nietechnicznych i retencyjnych stanowiących element zarządzania ryzykiem powodziowym w regionach wodnych Małej Wisły i Górnej Wisły (zlewnia powyżej Krakowa), z uwzględnieniem ochrony przed powodzią miasta Krakowa” tj. zadania 5.7.1, przyszedł czas na wskazanie programu działań retencyjnych, który stanowi element zarządzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Górnej Zachodniej Wisły i Górnej Wschodniej Wisły między Krakowem a Zawichostem – powiedział Dyrektor RZGW w Krakowie Wojciech Kozak
„Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość” to kolejny etap działań
Projekt 5.7.2 „Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość” to kontynuacja działań, mająca na celu analizowanie w obszarze zlewni Wisły dodatkowych możliwych przedsięwzięć służących zmniejszeniu przepływu wody powodziowej oraz obniżeniu wysokości fali powodziowej. Mateusz Balcerowicz, zastępca prezesa Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie ds. ochrony przed powodzią i suszą zwrócił uwagę, że w poprzednich latach zrealizowano szereg zadań mających na celu ochronę najbardziej zurbanizowanych obszarów zlewni tj. Sandomierza i Krakowa.
– Przykładem takich działań jest m.in. zaprojektowanie i budowa bramy przeciwpowodziowej wraz z urządzeniami towarzyszącymi w osi kanału dopływowego do portu rzecznego w Sandomierzu oraz rozbudowa wału opaskowego zabezpieczającego przed wodami powodziowymi osiedle mieszkaniowe w Sandomierzu wraz z rozbudową wału przeciwpowodziowego Wisły od ul. Lwowskiej do połączenia z wałem Koćmierzów. Łączna wartość wszystkich zrealizowanych inwestycji wyniosła 700 mln zł – poinformował.
Szczegółowe analizy i wielowariantowe propozycje
Program obejmuje cały katalog działań, któremu towarzyszy szereg analiz i badań służących jak najbardziej efektywnym wdrożeniom. – Są to zarówno przedsięwzięcia takie jak ochrona i renaturyzacja naturalnych obszarów zalewowych jak i budowa polderów – powiedział Wojciech Kozak, dyrektor RZGW Kraków, nadzorującego realizację programu. – Przykładem przeprowadzonych prac jest m.in. analiza dot. podniesienia zdolności retencyjnych zlewni poprzez zalesianie. Przeprowadzono ją dla zlewni: Raby, Wisłoki, Dunajca i Nidy – dodał W. Kozak. Łączna, potencjalna retencja może wynieść 6,2 mln m3 przy całkowitych potrzebach szacownych w Programie na 200-250 mln m3. Cząstkowe, tym niemniej także ważne znaczenie, zgodne z istniejącymi zaleceniami i dobrymi praktykami oraz w zgodzie z istniejącymi ograniczeniami dla obszarów chronionych mają proponowane prace utrzymaniowe w obszarze międzywala. Analizy hydrauliczne wykazały, iż zwiększenie wycinki w międzywalu spowoduje poprawę warunków przepływu dla wód powodziowych jedynie lokalnie, nie rozwiąże jednak problemu zagrożenia powodziowego w całym regionie. Podobnie jest ze zwiększeniem udziału użytków zielonych w obrębie międzywala i polderów, kontrolowanym zalewaniem obszaru polderów oraz odtwarzaniem i poprawą stanu obiektów retencjonujących wodę (starorzecza, oczka wodne). Ograniczone znaczenie mają dla ograniczenia skutków wezbrań rzecznych także miejskie sieci kanalizacyjne badane pod tym kątem w Kielcach, Tarnowie i Rzeszowie.
„Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość” jest projektem uwzględniającym standardy Banku Światowego dla opracowań Strategicznej Oceny Środowiskowej i Społecznej (SESA).
Wnioski z sandomierskiej konferencji zostaną wykorzystane w procesie konsultacji społecznych. Wszystkie materiały oraz wyniki aktualnie prowadzonych działań będą dostępne na stronie www.bezpiecznawisła.pl
